DIŞ KUVVETLER

DIŞ KUVVETLER - ETKİNLİK

RÜZGAR ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ

                                  İÇ KUVVETLER

BASINÇ SİSTEMLERİ
Basıncın Değişimini Etkileyen Faktörler

1. Sıcaklık: Isınan hava genleşir. Genişleyen hava yükselir, böylece cisimler üzerindeki ağırlığı azalır. Bu durumda alçak basınç alanı oluşur. Ekvator her zaman sıcak olduğu için, sürekli Termik Alçak Basınç alanıdır . Soğuyan hava , büzülüp, ağırlaşır ve çöker. Böylece yüksek basınç alanı oluşturur. Kutuplar her zaman soğuk olduğu için Termik Yüksek Basınç alanıdır.  
2. Yükseklik:  Cisimler üzerindeki atmosfer basıncı, atmosferin kalınlığı ile doğru orantılıdır. Bu nedenle yüksek yerlerde atmosfer kalınlığı daha az olduğu için basınç düşüktür.
3. Dinamik Etkenler: Dünyanın eksen hareketi sonucunda oluşan sürekli basınç alanlarıdır. 30 kuzey ve 30 güney paralellerinde Dinamik Yüksek Basınç, 60 kuzey ve 60 güney paralellerinde Dinamik Alçak Basınç alanları oluşur.
4. Yer Çekimi: Geoit şekil nedeniyle ekvatordan kutuplara gittikçe yer çekiminin artmasıyla, basınç da artar.
5. Eksen Eğikliği: Mevsimlere göre kara ve denizin farklı ısınması ile meydana gelen termik basınç alanlarıdır. ( Kış mevsiminde karada yüksek basınç, denizde alçak basınç,  yaz mevsiminde karada alçak basınç denizde yüksek basınç oluşur)

DÜNYANIN YÖRÜNGE ŞEKLİ VE SONUÇLARI

Dünyamız iki odak noktası olan, elips şeklindeki yörüngede hareket etmektedir. Güneş, elipsin iki odak noktasından birinde yer almaktadır. Bu durum bazı sonuçları ortaya çıkarmaktadır:

1. Dünyanın güneşe olan uzaklığı değişmektedir. ( 03 Ocak en yakın - perihel, 04 Temmuz en uzak-aphel )
2. Uzaklık değiştikçe güneşin çekim etkisi değiştiği için, dünyanın yörüngedeki hızı da değişir. 
3. Mevsim süreleri değişir. Güney yarıküreye göre Kuzey yarıkürede kış mevsimi kısa, yaz mevsimi daha uzun sürer.
4. Şubat ayı kısa, Temmuz ve Ağustos ayı ise 31'er gün sürer.
5. Eylül ekinoksu da 2 gün gecikmeyle 23 Eylülde gerçekleşir.

ATMOSFER

1.    Yandaki şekilde atmosferin katları verilmiştir.

a) Troposferin özelliklerini yazınız.

 

 b)  Radyo dalgalarını yansıtan atmosfer katı:

  ……………………………………….

 

    c) Güneşten gelen zararlı ışınları tutan atmosfer katı:

       

        ………………………………………………

 

d) Atmosferin kalınlığı neden her yerde aynı değildir?

 

 

e) Troposferde yükseldikçe sıcaklık her 100 m.de 0,5ºC düşer. Güneşe yaklaşmamıza rağmen sıcaklığın düşme nedenini açıklayınız.

 

 

f) Sıcaklığın her yere aynı olduğu, gazların birbiri üzerinden kaydığı atmosfer katı:

    ………………………………………………….

 

g) Gök taşlarının parçalandığı atmosfer katı:

    …………………………………………………..

 

2.    Dünyayı kesintisiz saran gaz küreye atmosfer denir.

 

a)    Oranı sabit olan gazlar :

b)   Oranı yere ve zamana göre değişen gazlar:

c)    Her zaman var olmayan, oranı değişen gazlar:

 

3.    Atmosferin faydaları nelerdir?

ERZURUM-NARMAN

PERİ BACALARI

Erzurum’un Narman ilçesinin güneyinde,Kırmızı peribacaları diyede bilinen bu jeolojik oluşumlar  Narman - Pasinler otoyolunun 7. kilometresinde yer almaktadır. Ağcuva mevkiinden başlayarak Yoldere Köyünde son bulan peri bacaları 2-3 milyon yıl önce çevre kayaçlardan kopan parçaların bu bölgedeki bir gölün içinde çökelmesi, zamanla bu gölün çekilmesi ve akarsularla rüzgarın bu bölgeyi aşındırmaya başlaması sonucu oluştuğu iddİa ediliyor. Ayrıca bu peri bacalarının bulunduğu vadi renk itibariyle Amerika'da Colorado kanyonuna çok benzemektedir. 

 SALAR DE UYUNİ

Dünyanın en büyük aynası - Bolivya

Salar de Uyuni, su yükseldiği zaman dünyanın en büyük aynasına dönüşüyor.

Bolivya'daki dünyanın en büyük tuz gölünün inanılmaz bir özelliği var. Bir karış yüksekliğindeki sığ sular, gökyüzünü bir ayna gibi yansıtıyor. Hiç bir dalga ve hareketin olmadığı bu uçsuz bucaksız suya bakanlar sanki gökyüzünü ve bulutları yere inmiş gibi görüyor.

ATMOSFER

 TERİMLER

İklim Bilgisi( Klimatoloji ):Atmosferin, atmosfer olaylarının ve iklim tiplerinin, oluşum, özellik ve dağılışını ayrıca bunların çeşitli etkilerini inceleyen bilim dalıdır.

Atmosfer:Dünyayı saran gaz tabakasıdır.

Atmosfer olayları:Atmosferde oluşan sıcaklık,basınç,rüzgarlar,nem ve yağışlardır.

Hava kütlesi:Atmosferde sıcaklık ve nemliliği aynı olan hava parçasıdır.

Cephe:Sıcaklık bakımından farklı karakterdeki hava kütlelerinin karşılaşma yüzeyine denir.

Hava durumu:Bir yerde atmosfer olaylarının gösterdiği kısa süreli ortalama durumdur.

İklim:Bir yerde atmosfer olaylarının uzun yıllar içinde gösterdiği ortalama durumdur.

Atmosferin oluşumu:Yeryüzünden çeşitli etkilerle çıkan gazlar,yer çekimi ile dünyanın çevresinde tutularak gaz tabakası olan atmosferi oluşturmuştur.

Atmosferin şekli:Dünyanın şekline benzer.Ekvator üzerinde kalın,kutuplar üzerinde incedir.Nedenleri:

   1-Dünyanın küresel şekli

   2-Sıcaklık dağılışı

   3-Merkezkaç etkisi

   4-Yerçekimi

   5-Güneşin çekim etkisi

Atmosferin yaraları:

   1-Canlı yaşamına uygun ortam sağlar

   2-İklim olayları yaşanır

   3-Aşırı ısınmayı,soğumayı engeller

   4-Gölge yerlerin aydınlık ve sıcak olmasını sağlar

   5-Zararlı ışınları engeller

   6-Meteorlara engel olur

   7-Radyo dalgalarını yayar.

  

       Atmosferin Özellikleri

1.Atmosferin Yapısı:

        Oranlarına göre gazlar;

    Azot % 78 , Oksijen %21, Diğerleri %1

       Miktarlarına göre gazlar;

       -Her yerde bulunan ve miktarı değişmeyen gazlar azot,oksijen ve asal gazlardır.

       -Her zaman var olan,zamana göre miktarı değişen gazlar su buharı ve karbondioksit.

       -Her zaman ve her yerde bulunmayan gazlar ozon ve tozlardır.

 

 2.Atmosferin Rengi:Saydam ve renksizdir.Ancak güneş ve yıldızlardan gelen mavi renkli ışınları  

      tutup-dağıtarak mavi görünür.

3.Atmosferin Saydamlığı:Atmosferdeki gazlar ışığı geçirdiğinden,atmosfer saydam  görünümlüdür. 

     Ancak ışığı tutan sis,pus ve toz saydamlığı azaltır.

4.Atmosferin Sıcaklığı:Atmosferdeki gazlar,özellikle su buharı güneşten gelen ve yerden yansıyan 

    ışınlarla ısınır.Atmosfer güneşten gelen ısıyı tutarak yerin fazla ısınmasını önler.Yerden yayılan ısıyı  

    tutarak fazla soğumayı önler.Böylece ısıyı canlıların yaşamına uygun hale getirir.Ayrıca çok ısınan

    bölgelerin ısısını,az ısınan bölgelere dağıtarak ısı dengesi kurar.

      Atmosferin  Katmanları

Troposfer:

1. Yeryüzü ile temas halinde olan en alt katmandır.
2. Yer çekimine bağlı olarak en yoğun katmandır.
3. Tüm gazların %75’i, su buharının ise %100’ü bu katmanda yer alır.
4. İklim olayları sadece bu katmanda görülür.
5. Yatay ve dikey hava hareketleri sadece bu katmandadır.
6. Yerden yükseldikçe sıcaklık her 100 m.’ de 0,5 derece azalır.
7. Canlı yaşamı sadece bu kattadır.
8. Ortalama 12 km.dir.

Stratosfer:

1. Sıcaklık her yerde sabit ve – 55 derecedir.Çünkü ısıyı tutabilecek yoğunlukta gaz yoktur.
2. Yatay hava hareketleri görülür.

Mezosfer:

1. Atmosferin orta tabakasıdır.
2. Bu tabakanın alt katına ozonosfer , üst katına kemosfer denir.
3. Ozon tabakasında oksijen atomları parçalandığı için açığa çıkan enerji sıcaklığı arttırır.( 85 derece )
4. Kemosfer dünyayı zararlı ışınlardan korur.İyonlaşma nedeniyle sıcaklığı yüksektir.(250 derece)

İyonosfer:

1. Bütün gaz atomları parçalanarak iyonlarına ayrılır.
2. İyonlaşma nedeniyle serbest hale geçen elektronlar,radyo dalgalarının yatay olarak dağılmasını sağlar.

Ekzosfer:

1.     En dış katmandır.

2.     Tüm gazların sadece %3’ü burada yer alır.

3.     Yer çekimi etkisinden kurtulan gazların bir bölümü uzaya gider.

4.     Güneş sabitesi (solar konstant ) çok yüksektir( cm2 ‘ye 2 kalori).Ancak ortamda ısıyı tutabilecek gaz olmadığı için uzay gibi bu tabaka da soğuktur.

     ATMOSFER   TABAKALARI

Yükselti Sınırı	Tabaka Adı	Yaklaşık Sıcaklık
10.000  km	EKZOSFER  İYONOSFER
400  km	KEMOSFER	+ 250
100  km	MEZOSFER
35  km	OZONOSFER	+ 85
20  km	STRATOSFER	- 55
12  km	TROPOSFER	+ 15